“Có những cái quí hơn tiền...”

TTO - Tôi học cô Lê Thị Nhứt Hoa môn toán năm đệ lục (lớp 7), rồi môn lý, hóa năm đệ tứ (lớp 9). Lúc đó cô là sinh viên năm cuối Trường đại học Khoa học (trước 1975). Cô nghiêm khắc nhưng rất thân thiện với học trò. Nhỏ Hoàng bị đuổi học oan, cô lên văn phòng bênh vực cho nó.

Nhỏ Sanh bỏ nhà đi, cô an ủi khuyên nó chấp nhận gia đình. Nhỏ Liên học kém, cô bảo nó đến nhà cô dạy không lấy tiền, thậm chí còn cho nó tí chút ăn quà. Trong khi các cô giáo khác quần áo, son phấn, cô chỉ mặc bộ áo dài và không trang điểm gì. Cô đi bộ đến trường. Buổi sáng tôi đi từ đường Nguyễn Biểu đến Trường Hưng Đạo trên đường Cống Quỳnh gặp cô đi ngược chiều từ đường Phát Diệm (giờ là Trần Đình Xu) về đường Cộng Hòa (Nguyễn Văn Cừ). Chúng tôi gặp nhau trên đường Võ Tánh (Nguyễn Trãi). Cô trò nhìn nhau cười.

Tôi là một học sinh chỉ nổi bật ở tính nghịch ngợm. Tôi vào đại học đúng năm đất nước thống nhất (1975). Tôi học ngành nông nghiệp nhưng Trường đại học Khoa học tự nhiên TP.HCM rất thân quen với tôi bao năm trời vì cô đã về giảng dạy ở đây. Thời bao cấp cuộc sống vô cùng khó khăn thiếu thốn, mỗi lần trường bán vải, gạo tiêu chuẩn, cô đều gọi tôi đến trường…

Trong những lúc đen tối nhất cuộc đời mình, tôi luôn có cô bên cạnh. Thỉnh thoảng cô thường dúi vào tay tôi một ít tiền. Lâu lâu có khoản tiền nhỏ, tôi mang trả cô. Để tôi không áy náy, có khi cô nhận, có khi cô không nhận. Một lần cô cương quyết từ chối, tôi cứ cố nài. Cô nói: “Có những cái quí hơn tiền...”. Tôi không tin nhưng cũng không cãi. Đối với một con bé nghèo nàn, bất đắc chí như tôi, có lẽ đồng tiền là cứu cánh.

Bước vào tình yêu, một cô gái không có tiền đồ gì, lý lịch đen thui... ai cũng sợ gây ảnh hưởng đến sự tiến thân của họ. Tôi tìm đến cô khóc. Cô an ủi tôi rồi bằng một giọng đầy nghị lực, cô dứt khoát: “Người ta có quyền làm mình đau khổ bằng cách này hay bằng cách khác nhưng mình không có quyền làm mình đau khổ...”. Tôi chợt tỉnh và từ đó không chỉ trong tình yêu mà trong quan hệ, công việc, cuộc sống... tôi vẫn không cho phép mình tự làm khổ mình và luôn luôn vui sống...

Một buổi sáng đến thăm cô trong ngày sinh nhật Đòan. Sân trường đại học tổ chức cắm trại với những lều bạt phục vụ chụp ảnh, nước giải khát, thức ăn… Tôi đứng thật lâu bên lều chụp ảnh. Tôi ước ao biết bao được chụp với cô một tấm hình. Nhưng một kiểu ảnh cũng mất của gia đình tôi một bữa ăn. Thôi, để khi nào có tiền.

Đất nước mở cửa, với số vốn ngoại ngữ, tôi làm việc cho công ty nước ngoài, đi dạy thêm... rồi trở lại giảng đường để lấy thêm bằng đại học thứ hai. Lo học, lo kiếm tiền, nhiều năm liền tôi đã không đến thăm cô. Cô vẫn còn ở đó, nơi ngôi trường cổ kính kia...

Rồi một ngày, trong đám cưới một người bạn, biết người ngồi cạnh là một cử nhân hóa, tôi hỏi theo thói quen, có một chút hãnh diện: “Vậy bạn biết cô Nhứt Hoa chứ?”. “Có, tôi mới đưa đám tang cô vào tuần trước”. Tưởng mình nghe lầm, tôi hỏi lại nhiều lần. Tới lúc tôi muốn anh ta lầm. Nhưng không, cô giáo tôi không còn nữa… Cô không còn chờ tôi đến thăm để cùng chụp với cô một bức ảnh cho dù tôi đã mua được một chiếc máy ảnh từ lâu lắm rồi… Tại sao tôi lại thế nhỉ? Tôi bật khóc nức nở ngay trong tiệc cưới…

Từ đó cứ đến ngày 20-11 tôi lại bâng khuâng buồn. Ước gì cô còn sống để tôi được đến thăm cô và kể cô nghe chuyện vui buồn. Có biết bao điều tôi muốn kể cùng cô.

Giờ đây tôi đã khá hơn ngày xưa rất nhiều, đã có tiền rủng rỉnh bỏ ngân hàng, đã dư ăn dư mặc, đã có thêm cho mình một bằng đại học... Thỉnh thoảng buổi tối, chạy trên đường Nguyễn Văn Cừ, ngang Trường đại học Khoa học tự nhiên, nhìn vào sân trường với ánh đèn mờ buồn, tôi nhớ cô da diết. Nhớ những buổi tối cô miệt mài bên phòng thí nghiệm. Nhớ hai cô trò cùng ngồi trên bậc tam cấp của trường cùng chia sẻ về cuộc sống, về tình yêu. Tôi chợt nhớ tôi chưa bao giờ đối xử với đứa học trò nào tốt như cô đã từng đối xử với tôi.

Học trò cô đã không còn khổ vì tiền nữa nhưng vẫn cô đơn, vẫn mãi tìm cho mình một tình yêu đích thực, vẫn sống trong những ký ức về cô... và thật thấm lời cô nói ngày xưa: “Trên đời có những cái quí hơn tiền...”.